Sorunu sor hemen cevaplansın.
Sıralı Cümle Nedir
Tek yargılı basit ya da bileşik yapılı bağımsız cümlelerin anlam ya da öge ilişkisiyle art arda gelmesi, (,) ya da (;) ile birbirine bağlanmasından oluşan cümleler zincirine sıralı cümle diyoruz:
“Islak bir sabah, yağmur yok, rüzgar yok, havada bir kıpırdanma yok.” “Anne güldü, adımı söyledi, beni tanımış.”
“Uzattığım parayı geri itiyor, gazeteleri zorla elime vererek beni dükkandan çıkarıyor.”
Sıralı cümle içinde birden çok tamamlanmış yargı bulunan cümlelere denir. Sıralı Cümleler 2 gurupta incelenir.
1) Bağımlı Sıralı Cümle
Öğrenilen en az biri ortak olan sıralı cümlelere bağımlı sıralı cümle denir.
* Yaşlı kadın buraya kadar geldi sizi sordu (özne ortak)
* Beni aramış ama bulamamış (özne ve nesne ortak)
* Türkiye de bu kitabı bastırmış satmıştı. (özne DT, N ortak)
* Onu bana beni ona şikayet eder. (yüklem ortak)
* Yazın Antalya ya gider orada gezerdik (özne ve zarf tümleci ortak )
Açıklamalı Bağımlı Sıralı Cümle Örnekleri
Örnek: “Kalktı gitti.” cümlesinde “kalktı” ve “gitti” yüklemleri birbirinin öğesi durumunda bulunmayan ayrı yüklemlerdir ve sıralı cümle oluşturmuşlardır.
Eğer yüklemler birbirlerine bir bağlaçla bağlanmışlarsa buna bağlı cümle denir.
Örnek: "Aradım fakat evde yoktun.” cümlesinde “aradım” cümlesiyle “evde yoktun” cümlesi birbirine “fakat” bağlacıyla bağlanmıştır. Dolayısıyla bağlı cümle oluşturmuştur.
Örnek: “Seni çağırdım çünkü sana bir haberim var.”
Örnek: “Mademki sen de gelecektin niçin bana haber vermedin?”
Örnek: “Ne konuyu biliyorsun ne de öğrenmeye çalışıyorsun.” cümleleri değişik bağlaçlarla bağlanan bağlı cümlelerdir.
2) Bağımsız Sıralı Cümle
Öğe ortaklığı olmayan sıralı cümle çeşididir. Sıralı cümleyi oluşturan cümleler anlamca birbirine bağlıdır; ancak aralarında öğe ortaklığı söz konusu değildir.
Açıklamalı Bağımsız Sıralı Cümle Örnekleri
"Kitapları çok severdi." sözü yüklemi öznesi olan bir cümledir.
"Evindeki kütüphanede binlerce kitabı vardı." sözü de eksiksiz bir cümledir.
Bu iki cümle anlamca birbirine bağlıdır.
"Kitapları çok severdi; evindeki kütüphanede binlerce kitap vardı." cümlesi ise bir bağımsız sıralı cümle olur. Her cümlenin öğeleri yalnız kendine ait cümleler arasında öğe ortaklığı yok.
"Kitapları çok severdi; evindeki kütüphanede binlerce kitap vardı."
Aşağıdaki cümlelere bakalım:
"Dün öldü bugün can veriyor yarın ise henüz doğ*madı."
"Hayat ne bir yaş ne bir bayram günüdür o bir iş günüdür.
"İyi ağaç kolay yetişmez; rüzgâr ne kadar kuvvetli eserse ağaçlar da o kadar sağlam olur."
"Önce biz alışkanlıklarımızı oluştururuz sonra da alış*kanlıklarımız bizi oluşturur."
"Dün tarihtir yarın bilinmeyendir bugün bir hediyedir."
"Her işin başı zamanlamadır; bir işin ne zaman yapıla*cağı nasıl yapılacağı kadar önemlidir."
Yukarıdaki cümlelerin öğeleri bulunacak olursa cümleler arasında herhangi bir öğe ortaklığı olmadığı fark edilir.
Yukarıda sıralanan cümlelerin tümü birer bağımsız sıralı cümle örneğidir.
Bağımsız sıralı cümle durumundaki bazı atasözlerinde ilk bakışta öğe ortaklığı olduğu zannedilebilir.
Horoz ölür gözü çöplükte kalır.
İlk cümlenin öznesi "horoz"dur ikinci cümlenin öznesi "gözü" sözcüğüdür. Peki bu "gözü" "horozun gözü" değil mi? - Evet horozun gözü. "Gözü" yerine "horozun gözü" sözü olsaydı ikinci cümlenin öznesi "horozun gözü" olurdu yine öğe ortaklığı olmazdı.
Aşağıdaki atasözleri de aynı şekilde öğe ortaklığı olmayan bağımsız sıralı cümle örneğidir.
Besle kargayı ovsun gözünü.
Birinci yüklemin öznesi gizli özne sen
İkinci yüklemin öznesi gizli özne o
Sakla samanı gelir zamanı.
(Gizli özne sen)
Mirasa "nereye gidiyorsun" demişler; esip savurmaya demiş.
Sen işlersen mal işler insan öyle genişler.
Sıçana rakı içirmişler kediye meydan okumuş.
Alçak eşek binmeye kolay öksüz çocuk dövmeye kolay.
Alçak uçan yüce konar yüce uçan alçak konar.
Karıncadan ibret al yazdan kışı karşılar.
Sev beni seveyim seni.
Öğelerinden hiçbiri ortak olmayan cümlelerdir.
* Evden sessizce çıktık sokakta lambalar yanmıyordu
* Yağmur durmuştu yollar çamurdan görünmüyordu
* O geziyordu ben çalışıyordum
* Deneme başka şeydir felsefe başka şeydir.
Not: Bazı kaynaklar ama fakat çünkü gibi bağlaçlarla birbirine bağlayan cümleleri bağlı cümle olarak kabul eder.
* Bu işe başlıyorum;ama bugün bitiremem.
* Sabahı severiz; çünkü gündüzün başlangıcıdır.
Tarih: 2014-04-27 21:00:00 Kategori: Edebiyat
Kitaptan sorunu tarat hemen cevaplansın.